Η θεραπευτική μέθοδος του Γάλλου ωτορινολαρυγγολόγου και φωνιάτρου Alfred Tomatis που εφαρμόζεται διεθνώς πάνω από μισό αιώνα, έχει βοηθήσει εκατομμύρια παιδιά και ενήλικες σε προβλήματα λόγου, μάθησης και συναισθηματικών διαταραχών.
Διασημότητες όπως η Μαρία Κάλλας, ο Gerard Depardieu και ο Beniamino Gigli την ακολούθησαν και αποκατέστησαν τη φωνή τους. Στην Ελλάδα η μέθοδος εφαρμόζεται σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη από τα Κέντρα Ακουστικο-Ψυχο-Φωνολογίας.
Ένας σημαντικός αριθμός μαθητών Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου, παρουσιάζει μαθησιακές δυσκολίες (δυσλεξία, δυσκολία κατανόησης και αντίληψης μαθηματικών και άλλων αφηρημένων εννοιών, δυσκολία στο γραπτό και προφορικό λόγο) καθώς και διαταραχή συγκέντρωσης, διάσπασης προσοχής, υπερκινητικότητα.
Υπολογίζεται ότι στη χώρα μας το ποσοστό των παιδιών με μαθησιακά προβλήματα όλων των τύπων ξεπερνάει το 15%.
Η Ακουστικο-Ψυχο-Φωνολογία (η μέθοδος Tomatis) ερμηνεύει τα προβλήματα αυτά από το γεγονός ότι τα ακουστικά μηνύματα αφενός δεν φτάνουν στον εγκέφαλο ολοκληρωμένα, παρόλο που τα όργανα της ακοής λειτουργούν φυσιολογικά, και αφετέρου δεν γίνονται κατανοητά ώστε να αποκτήσουν νόημα.
Οι άγνωστες λειτουργίες του αυτιού μας: Το αυτί δεν είναι μόνο για ν’ ακούει
Το αυτί ως αισθητήριο όργανο (με το εξωτερικό, μέσο και εσωτερικό του τμήμα), διεκπεραιώνει λειτουργίες πολύ πιο πολύπλοκες και σημαντικές από τη γνωστή σε όλους μας ακοή: Ενεργοποιεί την εγκεφαλική δραστηριότητα διαβιβάζοντας τα ηχητικά κύματα.
Ελέγχει και συντονίζει (μέσω της αίθουσας, μιας δομής του εσωτερικού αυτιού) τις διάχυτες και λεπτές κινήσεις του σώματος, τη στάση, την ισορροπία και τον μυϊκό τόνο. Εναρμονίζει τους μυς των ματιών, γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό γιατί ο συντονισμός αυτιού-ματιού θεωρείται απαραίτητος για τη διαδικασία της μάθησης.
Ακόμα, μέσω του κοχλία (όργανο του εσωτερικού αυτιού) αναλύονται οι ήχοι ώστε να κατανοείται ο λόγος.
Ακρόαση, μάθηση και επικοινωνία… «εσύ μίλας αλλά εγώ δεν σε ακούω»
Λέμε ότι ένας μαθητής ακούει συνειδητά όταν από όλους τους ήχους που τον κατακλύζουν επιλέγει να επικεντρώσει την προσοχή του μόνο σε εκείνους που τον ενδιαφέρουν.
Επομένως, η συνειδητοποιημένη ακοή ή ακρόαση είναι μια πολύ περισσότερο σύνθετη λειτουργία από την παθητική σύλληψη των ήχων που είναι η ακοή.
Ο μαθητής όταν έχει την ικανότητα της ακρόασης μπορεί να επιλέξει από τους διάφορους ήχους της τάξης να εστιάσει την προσοχή του στη φωνή του δασκάλου και να την προσέξει, ώστε να καταλάβει τι λέει.
Αντίθετα, η ανεπαρκής ακρόαση ή η συνειδητή άρνησή της αναστέλλουν τη μάθηση και την επιθυμία και ικανότητα για ουσιαστική επικοινωνία και δημιουργία.
Δηλαδή ο μαθητής που δυσκολεύεται ή αρνείται να εστιάσει την προσοχή του σ’ αυτά που λέει ο δάσκαλός του ή ακόμα και σ’ αυτά που διαβάζει μόνος του, αδυνατεί στη συνέχεια να τα κατανοήσει και επομένως να τα επαναλάβει, οπότε χάνει το ενδιαφέρον του, βαριέται αποθαρρύνεται και τελικά οδηγείται στην άρνηση της μάθησης αν όχι και στην αποστροφή της.
Τα αποτελέσματα βέβαια αυτής της διαδικασίας είναι γνωστά: ατέλειωτες ώρες διαβάσματος χωρίς να μένει τίποτα, οι γονείς να χρειάζεται να επιτηρούν στενά ένα τέτοιο παιδί ακόμα και σε μεγάλες ηλικίες και φυσικά εκνευρισμός, συγκρούσεις και θυμός που συσσωρεύεται.
Ακούγοντας Mozart «ανοίγουν» τα αυτιά
Η Ακουστικο-Ψυχο-Φωνολογία είναι ένα ολοκληρωμένο διαγνωστικό και θεραπευτικό σύστημα που «ανοίγει» τα αυτιά των παιδιών (και ενηλίκων) με μαθησιακά προβλήματα.
Η εξέταση ξεκινάει με ένα αναλυτικό ιστορικό του παιδιού που περιλαμβάνει, εκτός των συνηθισμένων ψυχομετρικών τεστ και άλλων χρήσιμων προβλητικών δοκιμασιών, το σημαντικότερο διαγνωστικό εργαλείο της μεθόδου Τοματίς που είναι το τεστ ψυχοακουστικής διερεύνησης.
Αυτό μοιάζει με ακουόγραμμα και μας δίνει πολύτιμες πληροφορίες για πιθανές δυσλειτουργίες της ενεργητικής ακρόασης, για τη συγκέντρωση, την προσοχή, τη μνήμη, τη στάση του σώματος, την ισορροπία, τις κινητικές λειτουργίες του σώματος, το ενεργειακό επίπεδο του κάθε ατόμου και τέλος, τον ψυχισμό και την επικοινωνία του με τους άλλους ανθρώπους.
Η μουσική του Mozart είναι περισσότερο κατανοητή και αποδεκτή διαπολιτισμικά από όλες τις ηλικίες και κυρίως από τα παιδιά.
Μεταδίδει νιότη, αυθορμητισμό και ζωντάνια. Η μουσική αυτή κατά κύριο λόγο —μαζί με γρηγοριανούς ύμνους, παιδαγωγικό υλικό λόγου, φιλτραρισμένη μητρική φωνή κ.ά.— επεξεργάζεται κατάλληλα από μια ηλεκτρονική συσκευή που επινόησε ο ίδιος ο Τοματίς και ονόμασε ηλεκτρονικό αυτί.
Το ηλεκτρονικό αυτό μηχάνημα κατασκευάστηκε έτσι ώστε να εκπαιδεύει το αυτί να λειτουργεί σαν ένα «ιδανικό αυτί».
Στη συνέχεια, ο επεξεργασμένος αυτός ήχος διοχετεύεται εναλλασσόμενα στα αυτιά γυμνάζοντας και επανεκπαιδεύοντας νευρολογικά τους μυς και τα οστά τους.
Το τελικό αποτέλεσμα είναι να συλλαμβάνονται σωστά οι ηχητικές πληροφορίες του περιβάλλοντος και να στέλνονται συντομότερα και περισσότερο ολοκληρωμένα στον εγκέφαλο ώστε να κατανοούνται σωστά.
Το παιδί φορώντας τα ακουστικά ακούει τον φιλτραρισμένο Mozart, μουσική πλούσια σε υψηλές συχνότητες, και μπορεί να ζωγραφίζει ή να παίζει στην αρχική παθητική φάση κατά την οποία μαθαίνει να ακούει σωστά.
Στην επόμενη ενεργητική φάση της θεραπείας εκφωνεί σ’ ένα μικρόφωνο που συνδέεται με το ηλεκτρονικό αυτί και ακούει τον εαυτό του να διαβάζει, να επαναλαμβάνει λέξεις, προτάσεις ή ακόμα και να τραγουδάει ταυτόχρονα με τα μουσικά ερεθίσματα του ηλεκτρονικού αυτιού.
Μέσω του ηλεκτρονικού αυτιού, η φωνή του παιδιού εμπλουτίζεται και επιστρέφει με τα ακουστικά πίσω στα αυτιά του εξασκώντας έτσι το κύκλωμα αυτί→νευρικό σύστημα→φωνή→αυτί→…
Η εξατομικευμένη αυτή ηχοθεραπευτική εκπαίδευση, του επιτρέπει να ακούει τη φωνή του, όπως ακριβώς θα την άκουγε αν είχε ένα «ιδανικό αυτί».
Έτσι, τα λόγια του εκπαιδευτικού πιάνουν τόπο, το κείμενο του μαθήματος αποκτά νόημα, το παιδί μαθαίνει ευκολότερα, βελτιώνει την ανάγνωση, τη γραφή, τη στάση του σώματος αλλά το κυριότερο εδραιώνει το κίνητρο για μάθηση.
Το παιδί μπορεί να αφουγκράζεται και να κατανοεί με ένα περισσότερο συγκροτημένο τρόπο το περιβάλλον του και επομένως, να αλληλεπιδρά με αυτό αποτελεσματικότερα.
Δεν είναι τυχαίο που ο θυμόσοφος λαός μας συχνά χρησιμοποιεί την έκφραση «άκου να δεις» θέλοντας να υπογραμμίσει τη σημασία της ακρόασης στη σωστή αντίληψη της πραγματικότητας.
Εφαρμογές της μεθόδου Τομάτις
Η Ακουστικο-Ψυχο-Φωνολογία αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τις ακόλουθες καταστάσεις:
- Γενικού τύπου μαθησιακές δυσκολίες και ειδικού όπως δυσλεξία, δυσκολία στη συγκέντρωση της προσοχής, σύνδρομο υπερκινητικότητας και διάσπασης της προσοχής, δυσκολίες κατανόησης-αντίληψης μαθηματικών εννοιών, δυσκολία στην έκφραση γραπτού και προφορικού λόγου.
- Παθολογία φώνησης, λόγου και γλωσσικής έκφρασης (τραυλισμός, δυσαρθρία, δυσλαλία κ.ά.).
- Διαταραχές ψυχισμού και συμπεριφοράς όλων των ηλικιών και των εφήβων με κρίση ταυτότητας.
Επίσης εφαρμόζεται με ιδιαίτερη επιτυχία:
- Σε τραγουδιστές,
- μουσικούς,
- ηθοποιούς,
- μαθητές ωδείων, που θέλουν να βελτιώσουν το λόγο τους, την άρθρωση, τη γλωσσική έκφραση, την ποιότητα της φωνής τους, την κίνησή τους στο χώρο και την ακουστική τους αντίληψη.
- Οι μουσικοί ειδικά μπορούν να βελτιώσουν ακόμα και τη δεξιοτεχνία τους στο παίξιμο του μουσικού τους οργάνου.
- Κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης με στόχο τη δημιουργία ενός αρμονικού ενδομητρίου περιβάλλοντος που θα συμβάλλει στην καλύτερη ψυχοκινητική ανάπτυξη του παιδιού.Ο καταλληλότερος χρόνος για την ηχοθεραπευτική παρέμβαση είναι μετά τον 5ο μήνα της κύησης όταν το αυτί του εμβρύου είναι ένα λειτουργικά ολοκληρωμένο όργανο ακοής.
- Σε άτομα τρίτης ηλικίας με αποτέλεσμα την ενεργοποίηση και εναρμόνιση του Νευρικού Συστήματος, τη σταθεροποίηση της ψυχικής τους υγείας και την αναστολή της σταδιακής εκφύλισης και αποδιοργάνωσης των νοητικών τους λειτουργιών (μνήμη, κρίση κτλ.).
- Σε σπουδαστές ξένων γλωσσών εναρμονίζοντας το αυτί τους με τις ζώνες συχνοτήτων της γλώσσας που επιθυμούν να μάθουν προωθώντας έτσι την ταχύτερη και σε βάθος εκμάθησή της.
- Σε κάθε πνευματικό άνθρωπο που επιθυμεί να ενεργοποιήσει το δυναμικό του οργανώνοντας αποτελεσματικότερα τις νοητικές του λειτουργίες και επιτυγχάνοντας ένα σταθερό ενδοψυχικό περιβάλλον.
Η ηχοθεραπευτική αγωγή Tomatis είναι ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ακουστικής εκπαίδευσης σχεδιασμένο να αποκαθιστά τη λειτουργία της ακρόασης που ενισχύει την ικανότητα επικοινωνίας και μάθησης.
Χριστίνα Λαμπριανίδου, ψυχίατρος, ακουστικο-ψυχο-φωνολόγος
