Είναι η απώλεια θέμα-ταμπού για τα παιδιά;
Η παιδική ηλικία είναι για τα περισσότερα παιδιά μια πολύ ευτυχισμένη περίοδος. Έχουν την προστασία των γονιών, την αγάπη των παππούδων, περιβάλλονται από συγγενείς και φίλους, συχνά υπάρχει κι ένα κατοικίδιο για συντροφιά.
Ο κόσμος τους είναι απολύτως σταθερός. Και ξαφνικά, κάποιος «φεύγει».
Η αλήθεια είναι ότι ως ενήλικες είναι πιθανόν να θέλετε να προφυλάξετε τα παιδιά σας από άσχημες καταστάσεις, που θα μπορούσαν να τους προκαλέσουν άγχος και στενοχώρια.
Γι’ αυτό το λόγο η απώλεια και ο θάνατος θεωρούνται θέματα-ταμπού στην κοινωνία μας.
Πως εξηγούμε τον θάνατο στα παιδιά;
Προετοιμάστε το παιδί σας
Μην ξεχνάτε, όμως, ότι τα παιδιά σε μικρή ηλικία είναι εξαιρετικά περίεργα. Θέλουν να ξέρουν τι συμβαίνει στον κόσμο γύρω τους και γιατί.
Είναι πολύ πιθανό το ίδιο σας το παιδί να σας ρωτήσει σχετικά με το θάνατο, οπότε καλό θα είναι να είστε σε θέση να του δώσετε μια ικανοποιητική απάντηση, διαφορετικά υπάρχει κίνδυνος το παιδί να μπερδευτεί, να αισθανθεί άγχος και αβεβαιότητα.
Σημαντικό είναι, επίσης, να προσπαθήσετε να μιλήσετε οι ίδιοι στο παιδί σας εξηγώντας του, όσο αυτό είναι δυνατόν, την έννοια του θανάτου, προτού χρειαστεί να έρθει αντιμέτωπο με την απώλεια ενός αγαπημένου μέλους της οικογένειας, ή ακόμα και την απώλεια του αγαπημένου του ζωάκι, που θα το επηρεάσει συναισθηματικά.
Πότε να συζητήσω στο παιδί μου την έννοια του θανάτου;
Πότε είναι η κατάλληλη στιγμή;
Φυσικά δεν είναι πάντα εύκολο να βρείτε τις κατάλληλες λέξεις για ένα τόσο δυσάρεστο θέμα. Υπάρχουν, ωστόσο, πολλές ευκαιρίες να θίξετε το συγκεκριμένο ζήτημα σε ουδέτερο επίπεδο: ένα νεκρό περιστέρι στον δρόμο, ο θάνατος ενός κατοικίδιου, ένα φύλλο, που το φθινόπωρο πέφτει στο έδαφος, είναι κατάλληλες αφορμές για μια συζήτηση, που θα δώσει τη δυνατότητα στο παιδί σας να σας μιλήσει και για τις δικές του σκέψεις.
Προσέξτε, ωστόσο, την πρώτη φορά που θα θίξετε το θέμα, να μιλήσετε σε γενικές γραμμές, χωρίς να αναφερθείτε σε συγκεκριμένο πρόσωπο.
Υπάρχουν, βέβαια, και κάποιες προσεγγίσεις που καλό θα είναι να αποφύγετε:
- «Κοιμήθηκε και δεν θα ξυπνήσει πια». Πολλά παιδιά είναι πιθανό να παρεξηγήσουν τα λόγια σας, με αποτέλεσμα π.χ. να φοβούνται πλέον να πηγαίνουν για ύπνο.
- Έφυγε για ένα μακρινό μέρος και δεν θα ξαναγυρίσει». Και η δήλωση αυτή μπορεί να δημιουργήσει παρεξηγήσεις και να ξυπνήσει στο παιδί το άγχος και το φόβο του αποχωρισμού.
Χρειάζεται χρόνο να κατανοήσει την απώλεια
Μην περιμένετε, πάντως, να καταλάβει αμέσως τα όσα του λέτε. Το πιθανότερο είναι να χρειαστούν αρκετές συζητήσεις, μέχρι το παιδί να πάρει μια εικόνα του πόσο οριστικός είναι ο θάνατος, άρα για μεγάλο διάστημα μπορεί να πιστεύει ότι «νεκρός» σημαίνει προσωρινά απών.Ο κύκλος της ζωής
Ωστόσο, είναι σημαντικό να το βοηθήσετε να καταλάβει ότι ο θάνατος αποτελεί αναγκαίο κομμάτι της ζωής, η ίδια η ζωή είναι ένας κύκλος που ξεκινάει από τη ζωή και καταλήγει στο θάνατο, οπότε το ένα δεν είναι δυνατό χωρίς το άλλο.
Το παιδί ρωτάει για τον θάνατο
Οι δύσκολες ερωτήσεις
Φυσικά, ιδιαίτερο δύσκολο θα είναι να μιλήσετε στο παιδί σας για το θάνατο ενός μέλους της οικογένειας.
Και σε αυτή την περίπτωση, όμως, προτιμήστε να είστε ειλικρινείς μαζί του και αφήστε το να αισθανθεί και τη δική σας θλίψη, ώστε να μην νιώσει ότι είναι μόνο με τα αισθήματά του.
Σε κάθε περίπτωση, να είστε προετοιμασμένοι για ερωτήσεις του τύπου:
- Γιατί πέθανε;
«Γιατί το σώμα του δεν μπορούσε να λειτουργήσει άλλο. Και ξέρεις, όταν κάτι δεν μπορεί πια να διορθωθεί, σημαίνει ότι έχει φτάσει η στιγμή να φύγει. Η ψυχή εγκαταλείπει το σώμα και το σώμα μένει πίσω και φροντίζει να βοηθήσει ν’ ανθίσουν τα λουλούδια και τα δέντρα».
- Θα μπορώ να μιλάω μαζί του/ της;
«Αρκεί να τον/ την σκεφτόμαστε και θα το καταλαβαίνει».
- Γιατί δεν έγινε καλά;
«Γιατί η ιατρική δεν μπορεί να κάνει θαύματα, μπορεί να αναγνωρίζει τις βλάβες και να τις επιδιορθώνει σε ορισμένες περιπτώσεις. Αν, όμως, οι ζημιές είναι πολύ μεγάλες, έχει τελειώσει ο χρόνος».
- Γιατί αφήσαμε τη γάτα να πεθάνει στον κτηνίατρο;
«Γιατί το σωματάκι της δεν μπορούσε να γιατρευτεί. Θα μπορούσε να συνεχίσει να λειτουργεί για μερικές μέρες ακόμη, αλλά θα πονούσε πολύ. Κι εμείς οι άνθρωποι έχουμε το δικαίωμα να διευκολύνουμε το θάνατο των κατοικίδιών μας».
Τα παιδιά αντιδρούν διαφορετικά ανάλογα με την ηλικία και τον χαρακτήρα τους
Μην ξεχνάτε, ακόμη ότι θα πρέπει να είστε προετοιμασμένοι για διαφορετικές αντιδράσεις ανάλογα με την ηλικία αλλά και το πόσο κοντά αισθανόταν το παιδί στον άνθρωπο που έφυγε.
Ορισμένα παιδιά δεν δείχνουν στην αρχή καμία αντίδραση, το οποίο στην πλειοψηφία των περιπτώσεων εκφράζεται ως αμυντικός μηχανισμός.
Άλλα παιδιά μπορεί να νιώσουν πολύ μεγάλη θλίψη, ενώ συχνά τη θλίψη συνοδεύουν αισθήματα ενοχής, θυμός, πόνος, για τα οποία εσείς ως γονείς καλό είναι να δείξετε κατανόηση.
Όσο δύσκολο και να είναι και για σας τους ίδιους, προσπαθήστε να στηρίξετε το παιδί σας στη δύσκολη αυτή φάση ώστε να μπορέσει να αντιμετωπίσει τη θλίψη του και να την ξεπεράσει χωρίς σημαντικά προβλήματα.
