Η Ακουστικο-Ψυχο-Φωνολογία και η προγεννητική-περιγεννητική ακουστική αγωγή
Η ιστορία της Ακουστικο-Ψυχο-Φωνολογίας :
Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1950 η αντίδραση του εμβρύου στους ήχους παρέμενε ένας ανεξερεύνητος χώρος. Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 αποδείχτηκε ότι τα εσωτερικά όργανα της ακοής του κυήματος, προσεγγίζουν το μέγεθος περίπου των αντιστοίχων οργάνων του ενήλικα και γίνονται πλήρως λειτουργικά στο μέσο περίπου της κύησης. Το ίδιο διάστημα επιβεβαιώθηκε ότι η ακοή είναι η πρώτη αίσθηση που αναπτύσσεται μέσα στη μήτρα. Σήμερα ολόκληρος ο τομέας της προγεννητικής ζωής έχει γίνει επίκεντρο μεγάλου ενδιαφέροντος.
Η είναι μια διαγνωστική και ηχοθεραπευτική μέθοδος την οποία θεμελίωσε το 1950 ο Γάλλος ωτορινολαρυγγολόγος Αλφρέντ Τοματίς. Η αγωγή αυτή αντιμετωπίζει όλα τα προβλήματα που απορρέουν από την παθολογική ακρόαση, δηλαδή από την περιορισμένη και κακής ποιότητας ανάλυση και αφομοίωση των προσλαμβανομένων ηχητικών ερεθισμάτων και της εννοιολογικής τους κατανόησης.
Ο Αλφρέντ Τοματίς απέδειξε ότι η έλλειψη ψυχικής ισορροπίας ευνοεί την παθολογική ακρόαση και αντίστροφα η σωστή ακρόαση, δηλαδή η συνειδητοποιημένη ακοή, προάγει την ψυχική υγεία. Με τον όρο συνειδητοποιημένη ακοή εννοούμε τη δυνατότητα του υγιούς ανθρώπου να επικεντρώνεται συνειδητά στους ήχους και να κατανοεί ταυτόχρονα εννοιολογικά και συναισθηματικά το περιεχόμενό τους. Η συνειδητοποιημένη ακοή καθορίζει επίσης και την ποιότητα της επικοινωνίας γιατί προάγει την παραγωγή του προφορικού και γραπτού λόγου καθώς και τη ψυχική και κοινωνικό προσαρμοστικότητα του ατόμου.
Η ανακάλυψη ότι το έμβρυο μπορεί να ακούει μέσα στη μήτρα και ότι η διαδικασία της συνειδητοποιημένης ακοής ξεκινάει ήδη από την ενδομήτρια ζωή, αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές συνεισφορές του Αλφρέντ Τοματίς στην έρευνα της προγεννητικής ζωής. Η φωνή της μητέρας λειτουργεί σαν ακουστικός ομφάλιος λώρος για το αναπτυσσόμενο έμβρυο και είναι μια πρωταρχική πηγή μηνυμάτων. Οι υψηλές συχνότητες της φωνής της το τροφοδοτούν με νευρικά ερεθίσματα και το ενεργοποιούν, αναπτύσσοντας έτσι πολύ νωρίς ένα πρότυπο επικοινωνίας. Η προσμονή του ήχουι της μητρικής φωνής και η εκπλήρωσή της ικανοποιούν το έμβρυο ενώ αντίθετα παρατεταμένοι περίοδοι σιωπής το ματαιώνουν συναισθηματικά. Αυτή τη διαδικασία ο Αλφρέντ Τοματίς την ονομάζει «ενδομήτριο διάλογο».
Η εφαρμογή της ηχοθεραπευτικής μεθόδου της Ακουστικο-Ψυχο-Φωνολογίας στις εγκύους η οποία ενδείκνυται από τον 5ο μήνα της κύησης και μετά, περίοδο κατά την οποία το αυτί του εμβρύου είναι πλήρως λειτουργικό, προάγει τον ενδομήτριο διάλογο συμβάλλοντας έτσι στην ενεργοποίηση του εμβρύου και στην ψυχοκινητική του ωριμότητα.
Ξεκινήστε τα πρώτα «μαθήματα» ομιλίας στο παιδί σας πριν ακόμα το γεννήσετε!
Το αυτί του εμβρύου βομβαρδίζεται από πολλούς ήχους. Ακούει το χτύπο της δικής του καρδιάς αλλά και της μητέρας του. Οι ρυθμικοί, επαναλαμβανόμενοι χτύποι της μητρικής καρδιάς δίνουν στο αγέννητο παιδί μια αίσθηση ηρεμίας και ασφάλειας. Ακόμα, ακούει τους θορύβους της αναπνοής και των σπλάχνων αλλά σποραδικά αρχίζει σιγά σιγά να εμφανίζεται ένας ήχος πιο καθαρός, πιο μελωδικός.
Είναι η φωνή της μητέρας. Κάθε φορά που η μέλλουσα μητέρα χρησιμοποιεί τη φωνή της στέλνει ηχητικές δονήσεις στο σώμα και στα αυτιά του εμβρύου, που είναι πρόθυμο να τις απορροφήσει και να «τραφεί» από αυτές. Καθώς η φωνή της μητέρας πότε ακούγεται και πότε σταματάει, γεννιέται στο παιδί η πρώτη επιθυμία, η επιθυμία να ακούσει ξανά τη φωνή της και η πρώτη ικανοποίηση από το άκουσμά της. Με την επανάληψη αυτός ο κύκλος επιθυμίας-ικανοποίησης δημιουργεί μια ανάγκη για επικοινωνία. Πολλές μητέρες διαισθάνονται τη σιωπηλή παράκληση του αγέννητου παιδιού τους για διάλογο και ανταποκρίνονται.
Τραγουδούν τα ίδια τραγούδια ή νανουρίσματα ξανά και ξανά, λένε παραμύθια ή ακόμα και συνομιλούν ζωηρά με το παιδί τους. Το αγέννητο παιδί δεν καταλαβαίνει το νόημα των μηνυμάτων που στέλνει η φωνή της αλλά βιώνει το συναισθηματικό περιεχόμενο αυτών των μηνυμάτων. Μια φωνή που μεταφέρει χαρά, ηρεμία, ζεστασιά, αγάπη, ελπίδα και ικανοποίηση είναι περισσότερο πιθανό να γεννήσει στο έμβρυο την επιθυμία για επι8κοινωνία από ό,τι μια φωνή που μεταφέρει άγχος, θυμό ή λύπη. Επίσης όταν η φωνή δεν ακούγεται για μεγάλο χρονικό διάστημα το έμβρυο μπορεί να βιώσει τα πρώτα συναισθήματα άγχους, ματαίωσης ακόμα και εγκατάλειψης.
Ο μοναδικός χρωματισμός της φωνής της μητέρας, οι ιδιαίτεροι ρυθμοί και τονισμοί της φωνής της και της γλώσσας που μιλάει, η οποία αργότερα θα γίνει η μητρική γλώσσα του παιδιού, διεγείρουν και τροφοδοτούν το νευρομυϊκό του σύστημα. Από αυτή ακριβώς την εποχή, το παιδί αρχίζει να «ενσωματώνει» τη μουσική της ιδιαίτερης γλώσσας. Ακόμα και αν ζει σε μια ξένη χώρα η έγκυος καλό είναι να χρησιμοποιεί τη μητρική της γλώσσα στην επικοινωνία της με το μωρό της. Αυτό θα βοηθήσει αργότερα το παιδί να μάθει εύκολα και τη μητρική γλώσσα της μητέρας του και της χώρας που διαμένουν.
Το να μιλάμε στο αγέννητο παιδί έχει μεγάλη σημασία από τον πέμπτο μήνα της εγκυμοσύνης που είναι η εποχή που αρχίζει να λειτουργεί το εσωτερικό αυτί και οι συνδέσεις του με τον εγκέφαλο. Ωστόσο, είναι πιθανό το έμβρυο να ακούει και πριν από αυτή την περίοδο. Γι’ αυτό καλό είναι οι μητέρες να αρχίζουν την «καθημερινή τους κουβεντούλα» με το παιδί τους αμέσως μόλις μάθουν ότι το περιμένουν!
Προστατέψτε το αυτί του μωρού σας
Μόλις γεννιέται το παιδί πρέπει να προσαρμοστεί σ’ ένα καινούργιο ακουστικό περιβάλλον. Το γνώριμο υγρό ενδομήτριο περιβάλλον που ήταν βυθισμένο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αντικαθίσταται μετά τον τοκετό από αέρινο περιβάλλον και το αυτί του πρέπει σιγά σιγά να προσαρμοστεί σ’ αυτό. Εμείς οφείλουμε να σεβαστούμε και να φροντίσουμε για την ακοή του νεογέννητου προστατεύοντάς το από δυνατούς θορύβους όπως για παράδειγμα ένας διαπληκτισμός των γονέων, δυνατοί ή μονότονοι ήχοι όπως αυτός της τηλεόρασης κτλ. Έτσι, δεν θα βιώνει αυτό τον κόσμο εχθρικό από τις πρώτες στιγμές της ζωής του και θα παραμείνει ανοιχτό στη γλώσσα και την επικοινωνία.
Παιδί και εκμάθηση ξένων γλωσσών (γεννηθήκαμε όλοι πολύγλωσσοι)
Το παιδί διαθέτει ένα εύπλαστο αυτί, ικανό ν’ αφομοιώσει οποιοδήποτε σύνολο ήχων όπως αυτό της μητρικής του γλώσσας ή και εκείνο μιας ξένης γλώσσας. Έτσι, για να μιλήσει ένα μικρό παιδί τη μητρική του γλώσσα δεν μαθαίνει γραμματική ή λεξιλόγιο, απλώς παίζει με τους ήχους που βγαίνουν από το στόμα του. Οι κρυφές σημασίες των λέξεων σιγά σιγά αποκαλύπτονται. Το ηχητικό παιχνίδι γίνεται μέσο επικοινωνίας και η ομιλία γεννιέται!
Για να μάθει κανείς μια ξένη γλώσσα, θα πρέπει να την αφουγκράζεται ξανά και ξανά μέχρι να μάθει να την ακούει. Για να τη μάθει καλά πρέπει να την ακούει σωστά. Έτσι, το χάρισμα των γλωσσών δεν είναι παρά το χάρισμα της ακοής. Τα μικρά παιδιά μπορούν να μάθουν πολλές γλώσσες συγχρόνως με την προϋπόθεση το μήνυμα να εκφέρεται με τέλειο τρόπο, δηλαδή να περιέχει όλα τα χαρακτηριστικά της γλώσσας που θέλουμε ν’ αφομοιώσει δηλαδή τη μουσικότητα, τους τονισμούς, τα φωνήματα, τη φρασεολογία της. Για όλους αυτούς τους λόγους πρέπει να την ακούσουν «αυθεντικά» από κάποιον που έχει αυτή τη γλώσσα ως μητρική!
Επειδή η αυθόρμητη μάθηση —δηλαδή να μαθαίνει κανείς χωρίς να το συνειδητοποιεί— είναι ο καλύτερος τρόπος να μάθει κάποιος μια γλώσσα, το καλύτερο που έχουν να κάνουν οι γονείς ώστε να προετοιμάσουν τα παιδιά τους για την απόκτηση μιας καινούργιας γλώσσας, είναι να τους βρουν φίλους που μιλούν τέλεια αυτή τη γλώσσα ή μια κοπέλα που πιθανώς παίζει μαζί τους μιλώντας στη μητρική της γλώσσα.
Μια άλλη ειδική περίπτωση που απαιτεί προσεκτικό χειρισμό είναι όταν οι δυο γονείς έχουν μητρική γλώσσα διαφορετική από τη γλώσσα της χώρας που τους φιλοξενεί ή ακόμα έχουν και διαφορετική μητρική γλώσσα μεταξύ τους. Στην περίπτωση αυτή, κάθε γονέας πρέπει να απευθύνεται στο παιδί του στη δική του μητρική γλώσσα ώστε το παιδί να την ακούει τέλεια. Έτσι το παιδί γρήγορα θα γίνει δίγλωσσο ή και τρίγλωσσο όταν πάει στο σχολείο!
Συμβουλές για τους γονείς
Ακούστε ωραία μουσική! Διαλέξτε κομμάτια που σας διεγείρουν συγκινησιακά, που σας χαλαρώνουν αλλά και που σας ενεργοποιούν. Προτιμήστε κομμάτια παιγμένα από όργανα που παράγουν ανώτερες αρμονικές όπως το βιολί, η τρομπέτα και το φλάουτο. Για παράδειγμα, η μουσική του Μότσαρτ και του Βιβάλντι προσφέρει ιδιαίτερη ηχητική ενεργοποίηση.
Δώστε συναισθηματική τροφή στο αγέννητο μωρό σας με τη φωνή σας! Μιλήστε του τρυφερά, τραγουδήστε του, επικοινωνήστε μαζί του με τη φωνή σας! Να θυμάστε ότι η φωνή σας είναι πηγή ζωτικής ενέργειας γι’ αυτό. Την περιμένει!
Μιλήστε στο παιδί σας στη μητρική σας γλώσσα, ακόμα κι αν ζείτε σε δίγλωσσο περιβάλλον. Έτσι θα αποφύγετε τη γλωσσική παραμόρφωση, την κακή προφορά και τις ελλιπείς προτάσεις που μπορεί να κάνετε σε μια δεύτερη γλώσσα. Επιπλέον, η αφομοίωση άλλων γλωσσών είναι δυνατή και εύκολη για ένα παιδί που γνωρίζει καλά την πρώτη του γλώσσα — τη μητρική γλώσσα.
Περπατήστε! Οι ελαφρές γυμναστικές ασκήσεις πρέπει να περιλαμβάνονται στις δραστηριότητες της μέλλουσας μητέρας. Οι κινήσεις αυτές έχουν ενεργοποιητική επίδραση στον εγκέφαλο του εμβρύου, ενώ συμβάλλουν επίσης στη μελλοντική ανάπτυξη των κινητικών του λειτουργιών.
Μέλλοντες πατέρες, δημιουργείστε μια ατμόσφαιρα γεμάτη στοργή, αφοσίωση και αγάπη για το παιδί σας και τη μητέρα του. Μιλήστε γλυκά και στους δυο! Μην ξεχνάτε ότι η συμπαράστασή σας στην εγκυμονούσα σύντροφό σας μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά ώστε η περίοδος της εγκυμοσύνης να καταγραφεί και από τους δυο σας ως μία ιδιαίτερα θετική εμπειρία και να επηρεάσει ευνοϊκά την εξέλιξη του μωρού σας.
Προστατεύστε τα αυτιά τα δικά σας και του μωρού σας. Αν εκτίθεστε συστηματικά σε θορύβους εντάσεως πάνω από 80 ντεσιμπέλ (db) προπονείστε… για βαρήκοοι! Η ηχορύπανση επιδρά αρνητικά σ’ όλο το σώμα του ανθρώπου αλλά και στη συμπεριφορά και τον ψυχισμό του. Αποφύγετε επίσης τους «λεκτικούς θορύβους» όπως για παράδειγμα φωνές και έντονους διαπληκτισμούς, σεβόμενοι τα ιδιαίτερα ευαίσθητα αυτάκια του βρέφους σας. Όλη η οικογένεια πρέπει να ακούει μουσική που διαχέεται στο χώρο από καλά στερεοφωνικά μηχανήματα και οπωσδήποτε όχι από γουόκμαν, υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα κτλ. Είναι οι θανάσιμοι εχθροί της ακοής σας!
Νανουρίστε το μωρό σας! Τα νανουρίσματα που λέγονται στο μωρό βοηθούν το σώμα και το αυτί του αν συνεργαστούν αρμονικά καθώς και να ενσωματώσει το ρυθμό και τη μουσικότητα της γλώσσας.
Παρακινείστε το παιδί σας στο τραγούδι! Η μνήμη του, η προφορική έκφρασή του και αργότερα η γραπτή γλώσσα του θα ωφεληθούν από αυτή την πρώιμη διασκέδαση.
Διαβάστε ποίηση στα παιδιά σας! Η ποίηση ενισχύει τη μουσική της γλώσσας. Παροτρύνετέ τα να απαγγείλουν ποιήματα! Η απαγγελία ποιημάτων είναι ένας τρόπος να εμπλουτιστεί η φωνή των παιδιών, να βελτιωθεί η άρθρωσή τους, να αυξηθεί το λεξιλόγιό τους και να εξασκηθεί η μνήμη τους.
Ενθαρρύνετε το χορό! Βοηθάει στην ψυχοκινητική ανάπτυξη του παιδιού σας!
Μιλήστε στο παιδί σας στη μητρική σας γλώσσα, ακόμα κι αν ζείτε σε δίγλωσσο περιβάλλον. Έτσι θα αποφύγετε τη γλωσσική παραμόρφωση, την κακή προφορά και τις ελλιπείς προτάσεις που μπορεί να κάνετε σε μια δεύτερη γλώσσα.
Βοηθείστε το παιδί σας στο καλωσόρισμα μιας δεύτερης γλώσσας! Για να πετύχει το σκοπό σας απαραίτητο είναι να διδαχθεί με τρόπο διασκεδαστικό και αυθόρμητο και προφανώς χωρίς προσπάθεια όπως ακριβώς συνέβη και με τη μητρική του γλώσσα! Εντάξτε το παιδί σας σε ομάδες παιδιών που έχουν ως μητρική τους τη συγκεκριμένη γλώσσα που επιλέξατε ως δεύτερη, ψάξτε για παιδικούς σταθμούς με παιδαγωγούς που τη μιλούν ως μητρική τους γλώσσα κτλ. Μην ξεχνάτε όσο πιο μικρό είναι όταν ξεκινήσει η εξοικείωσή του με την ξένη γλώσσα, τόσο πιο γρήγορα και εύκολα θα πετύχετε το στόχο σας!
Χριστίνα Λαμπριανίδου, ψυχίατρος, ακουστικο-ψυχο-φωνολόγος
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ:
