Η γενετική προδιάθεση, το οικογενειακό αλλά και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον ενός παιδιού αποτελούν παράγοντες που συμβάλλουν στη δημιουργία επιθετικών διαθέσεων με ανεξέλεγκτες επιπτώσεις.
Τα αίτια της επιθετικής συμπεριφοράς ανάμεσα στα παιδιά μετά από έρευνες έχουν επικεντρωθεί:
– Στο ήθος της οικογένειας του παιδιού που έχει τέτοια συμπεριφορά.
– Στις καταστάσεις που βιώνει το παιδί μέσα στην οικογένεια (π.χ. ένα βίαιο πατέρα, μία βίαιη μητέρα).
– Στην προδιάθεση του ίδιου του παιδιού στη βίαιη συμπεριφορά.
– Στην έλλειψη προσοχής και αγάπης από τους γονείς του.
– Στο συναισθηματικό δέσιμο μεταξύ μητέρας-παιδιού και πατέρα-παιδιού, το οποίο συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις δεν είναι ισχυρό.
– Στην οικονομική δύναμη ή αδυναμία των γονέων, δύο άκρα αντίθετα, τα οποία όμως έχουν το καθένα τα δικά τους προβλήματα.
– Στη συναισθηματική ανασφάλεια που βιώνει το μικρό παιδί. Το παιδί αναζητά την αναγνώριση της προσωπικότητάς του από τα άλλα παιδιά, ως ισχυρή και θεληματική, ενώ παράλληλα παλεύει με ένα εγώ το οποίο αναζητά συνεχώς την επιβεβαίωση της αποστασιοποίησής του από κάθε τι μέτριο και αδύναμο αλλά και την ισχυροποίηση της θέσης του μέσα στο δεύτερο κοινωνικό σύνολο, το σχολείο.
Ο ρόλος της οικογένειας στη διαμόρφωση του επιθετικού χαρακτήρα ενός παιδιού με αβέβαιο μέλλον και εξέλιξη
Η οικογένεια αποτελεί την πρώτη κοινωνία, διαφορετικά, εάν θέλετε, τον πυρήνα του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου και μηχανισμού.
Ο πυρήνας, δηλαδή η οικογένεια, πρέπει να βασίζεται πάνω σε υγιή θεμέλια ήθους, δεοντολογίας, προτύπων, συμπεριφορών αλλά και ψυχολογικού υπόβαθρου, με κοινή συνιστώσα όλων αυτών την αγάπη προς το παιδί-μέλος μίας ειδικής αλλά και μίας ευρύτερης αργότερα κοινωνίας.
Η ανατροφή και τα θεμέλια της συμπεριφοράς ενός παιδιού ξεκινούν από το σημείο 0 δηλαδή με τη γέννησή του.
Από τις πρώτες μέρες της ζωής του, το παιδί δημιουργεί ένα ασφαλές δέσιμο με τη μητέρα του ξεκινώντας από τη μυρωδιά και την τροφή, συνεχίζοντας με το άγγιγμα και τον τόνο της φωνής της μητέρας, φτάνοντας στην ανταλλαγή συναισθημάτων μέσα από τις εκφράσεις του προσώπου και καταλήγοντας προς το τέλος του πρώτου έτους της ηλικίας του στον τρυφερό δεσμό που έχει αναπτυχθεί μέσα από τα προηγούμενα στάδια με τη μητέρα και που αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία θα λάβει εμπειρίες και θα εξερευνήσει τη ζωή.
Αν για οποιονδήποτε λόγο ένα παιδί στερηθεί όλα αυτά κατά το πρώτο έτος της ηλικίας του, δεν θα μπορέσει να αναπτύξει ασφαλές δέσιμο με κανέναν άνθρωπο.
Τα παιδιά χρησιμοποιούν τους γονείς τους σαν βάση για να εξερευνήσουν τον κόσμο
Τα μηνύματα συνεπώς που περνάμε στο παιδί μας δεν πρέπει να είναι αντικρουόμενα, πρέπει να διατυπώνονται μετά από σοβαρή προσωπική μας σκέψη και με τρόπο τέτοιο ώστε να έχουν το επιθυμητό εποικοδομητικό αποτέλεσμα πάνω στη σκέψη και συμπεριφορά του παιδιού.
Μηνύματα που συγκρούονται ή σκέψεις που διατυπώνονται επιπόλαια και αλλάζουν από τη μία μέρα στην άλλη έχουν αρνητική επίδραση πάνω στο χαρακτήρα και τη συμπεριφορά του παιδιού.
Οι απόψεις των γονέων σε θέματα σχέσεων και το ήθος τους, αποτελούν δύο κρίσιμα σημεία για την περαιτέρω εξέλιξη ενός παιδιού.
Στο μυαλό των παιδιών πρέπει να διατυπώνεται πολύ συχνά ότι η βία δεν είναι η λύση στα προβλήματά τους.
Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό γιατί στα πρώτα χρόνια της ζωής του το παιδί μας λειτουργεί και ανταποκρίνεται στα ερεθίσματα που παίρνει από το οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον μέσω των ενστίκτων του.
Μία ενστικτώδης βίαιη πράξη απέναντι σε ένα άλλο παιδάκι για τον οποιοδήποτε λόγο, αν δεν κατασταλεί άμεσα σίγουρα θα αποτελέσει βάση για μια επόμενη πράξη βίας.
Εάν το παιδάκι σας έχει γυρίσει από το σχολείο χτυπημένο, μην το ενθαρρύνεται να ανταποδώσει την πράξη που του προκάλεσε τα χτυπήματά του.
Κανένας δεν επιβίωσε ποτέ έτσι, στο πλαίσιο μίας κοινωνίας, είτε παιδί είτε ενήλικας.
Πρέπει να κατανοήσετε ότι το παιδί σας έπεσε θύμα ενός μεγαλύτερου θύματος.
Πρέπει να κινητοποιηθείτε, να ενημερωθούν οι δάσκαλοι και οι γονείς του παιδιού.
Πρέπει να δράσετε έχοντας κατά νου ότι το παιδάκι που χτύπησε το δικό σας παιδί ίσως πονάει πολύ περισσότερο.
Η βία φέρνει βία
Οι καταστάσεις βίας που μπορεί να βιώνει ένα παιδί σαν εικόνα της σχέσης μεταξύ των γονιών του ή ακόμα χειρότερα πάνω του, οδηγούν το παιδί σε σκοτεινά μονοπάτια.
Η ψυχολογική βία η οποία εντοπίζεται στις βρισιές, στις απειλές και στο προσωπικό φταίξιμο του παιδιού για όλα τα άσχημα που συμβαίνουν μέσα στο χώρο του σπιτιού, δεν είναι δευτερευούσης σημασίας.
Όλες αυτές οι καταστάσεις, οι εικόνες, οι φωνές, οι πράξεις βιαιότητας αποθηκεύονται ως βιώματα στην ψυχή του παιδιού. Γίνονται μαθήματα σε ένα θέατρο του παραλόγου όπου οι γονείς είναι οι θύτες και το παιδί ο δέκτης.
Το φέρνει η ώρα το φέρνει η στιγμή και το παιδί-δέκτης κάνει το μάθημα που πήρε πράξη, αφού έχει μάθει καλά πως τα προβλήματα, οι διαπληκτισμοί και οι διαφορές απόψεων λύνονται με τη βία.
Γνωρίζει από τους γονείς του, που το έχουν αποκαλέσει άχρηστο, φταίχτη, πρόβλημα, ότι η παρουσία του μέσα στο χώρο του σπιτιού πρέπει να είναι αόρατη.
Και όμως υπάρχει και έχει ανάγκες, το εγώ του φωνάζει και ζητά την επιβεβαίωση, την αναγνώριση της ύπαρξής του και της προσωπικότητάς του, μιας προσωπικότητας, που από πολύ νωρίς ένιωσε ότι πρέπει να είναι ισχυρή (ο νόμος της επιβίωσης).
Κάπου πρέπει να ξεσπάσει, κάπου πρέπει να αναδειχθεί, τι πιο εύφορο έδαφος για όλα αυτά το σχολείο.
Η έλλειψη αγάπης και προσοχής από την πλευρά των γονιών συμπληρώνει τα κομμάτια του παζλ της επιθετικότητας.
Η γενετική προδιάθεση παίζει ρόλο
Το ταμπεραμέντο των παιδιών, δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο εκφράζουν τις ανάγκες και τα συναισθήματά τους φαίνεται από τον πρώτο καιρό της ζωής τους.
Τα εύκολα μωρά συνήθως εξελίσσονται σε ήρεμα, φιλικά και συνεργάσιμα παιδιά, τα οποία είναι συναισθηματικά ασφαλή στις περισσότερες περιπτώσεις, έχουν αυτοέλεγχο και μπορούν να αντιμετωπίσουν σωστά καταστάσεις οι οποίες προκαλούν στρες.
Τα δύσκολα μωρά, αυτά δηλαδή που είναι αγχώδη και ευερέθιστα, συνήθως ακολουθούν το δικό τους μοντέλο και ως παιδιά, εκνευρίζονται συχνά, δεν χαίρονται εύκολα και σε πολλές περιπτώσεις είναι επιθετικά και ευσυγκίνητα.
Και στις δύο περιπτώσεις η κληρονομικότητα είναι το κλειδί. Η ανατροφή όμως και η διαπαιδαγώγηση παίζουν σημαντικότατο ρόλο ισοδύναμο με αυτόν της κληρονομικότητας.
Η ανατροφή και η διαπαιδαγώγηση είναι εκείνοι οι παράγοντες που μπορούν να ανοίξουν το κουτί της Πανδώρας ή να το διατηρήσουν για πάντα κλειστό.
Η επιβράβευση της επιθετικής συμπεριφοράς από την πλευρά της οικογένειας αλλά και των συνομηλίκων.
Η επιβράβευση της βίαιης συμπεριφοράς ενός παιδιού π.χ. από τον πατέρα προς το γιο ως τρόπο αντιμετώπισης μίας άβολης κατάστασης, είναι λάθος.
Η προώθηση τέτοιων συμπεριφορών μόνο προβλήματα θα φέρει στο παιδί και από την πλευρά του σχολείου αλλά και αργότερα στη ζωή του, καθώς το κακό δεν θέλει και πολύ για να συμβεί.
Όταν χρησιμοποιείς βία εναντίον της ηθικής και σωματικής υπόστασης κάποιου ανθρώπου υπάρχουν επιπτώσεις.
Τα παιδιά αυτό δεν μπορούν να το κατανοήσουν πλήρως, όπως δεν μπορούν να αντιληφθούν και τον κίνδυνο των πράξεών τους.
Όσα δεν φέρνει η ώρα τα φέρνει η στιγμή λένε. Μία σπασμένη μύτη μπορεί να είναι το λιγότερο, ένα άσχημο πέσιμο όμως και ένα χτύπημα στο κεφάλι μπορεί να έχει πολύ δυσάρεστες επιπτώσεις.
Όταν η επιβράβευση της βίαιης συμπεριφοράς προέρχεται από συμμαθητές η κατάσταση δύσκολα αντιμετωπίζεται.
Συνήθως τα αγόρια θέλουν να ισχυροποιούν τη θέση τους μέσα σε ένα σύνολο ατόμων έναντι αυτών που τάσσονται κατά τους, έναντι των αδυνάτων και έναντι αυτών των παιδιών που προκαλούν με τη συμπεριφορά τους.
Τα παιδιά σε αυτή την ηλικία όπως και αργότερα κατά την εφηβεία τάσσονται υπέρ του δυνατού προτύπου καθώς με αυτόν τον τρόπο παίρνουν λίγο από την υποτιθέμενη λάμψη του, το σεβασμό από τα άλλα παιδιά, αλλά και την υποτιθέμενη δύναμη που δίνει ο εκφοβισμός των αδυνάτων.
Τα παιδιά με τάσεις επιθετικότητας συνήθως αλληλοϋποστηρίζονται.
Σε αυτή την περίπτωση η επικοινωνία και η συζήτηση μέσα στο πλαίσιο του οικογενειακού περιβάλλοντος έχουν το σημαντικότερο ρόλο στο να βοηθήσουν το παιδί να κατανοήσει τη λάθος συμπεριφορά που έχει υιοθετήσει.
Οικονομικοί παράγοντες
Η οικονομική ανασφάλεια συνήθως προκαλεί προστριβές μέσα στην οικογένεια και επιβαρύνει την ψυχολογία του παιδιού καθώς γίνεται μάρτυρας εικόνων και πληροφοριών που δεν αρμόζουν για την ηλικία του.
Οι καταστάσεις αυτές προκαλούν θλίψη στο παιδί και επιθετική διάθεση.
Από την άλλη πλευρά του νομίσματος, πολλές φορές, οι γονείς προσπαθούν να «ανταλλάξουν» τις ώρες που λείπουν από το σπίτι δουλεύοντας, με υλικά δώρα που όμως σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την τρυφερότητα και την καθημερινή ουσιαστική επικοινωνία με το παιδί.
Έτσι, το παιδί προσπαθεί να προκαλέσει το ενδιαφέρον και την προσοχή των γονιών του με όλους τους λανθασμένους τρόπους, ένας από τους οποίους είναι και η επιθετικότητα απέναντί τους αλλά και απέναντι στους συνομηλίκους του στο σχολείο.
Η πρόληψη και ο έλεγχος αυτής της συμπεριφοράς εξαρτάται καθαρά και μόνο από την οικογένεια.
